Nietolerancja pokarmowa i trawienie: Odkrywanie tajemnic mikrobiomu jelitowego dla zdrowia układu trawiennego

    innerbuddies gut microbiome testing

    Gut Health Symptoms & Conditions: A Microbiome-Driven Guide to Wellness

    Zrozumienie nietolerancji pokarmowej i jej wpływu na trawienie

    Nietolerancja pokarmowa jest powszechnym, choć często źle rozumianym czynnikiem przyczyniającym się do dolegliwości trawiennych. W przeciwieństwie do alergii pokarmowych, które wywołują odpowiedź immunologiczną z udziałem przeciwciał IgE, nietolerancje pokarmowe zwykle dotyczą układu trawiennego i szlaków metabolicznych. Gdy organizm ma trudności z rozkładem lub wchłanianiem niektórych składników pokarmowych — takich jak laktoza, fruktoza czy histamina — pojawiają się objawy takie jak wzdęcia, gazy, biegunka, zaparcia i bóle brzucha. Objawy te negatywnie wpływają na ogólne zdrowie układu trawiennego oraz jakość życia.

    Co to jest nietolerancja pokarmowa?

    Nietolerancja pokarmowa odnosi się do spektrum reakcji niezwiązanych z przeciwciałami IgE na pokarmy i ich składniki. Mechanizmy mogą obejmować niedobory enzymatyczne (np. niedobór laktazy powodujący nietolerancję laktozy), reakcje farmakologiczne (takie jak niepożądane skutki działania naturalnie występujących amin) oraz zaburzenia wchłaniania węglowodanów (np. nietolerancja fruktozy). Niektórzy ludzie reagują na dodatki do żywności lub wykazują wrażliwość na fermentujące węglowodany, co często jest określane zbiorczym terminem nietolerancja FODMAP. Rozróżnienie między nietolerancją a alergią jest kluczowe dla odpowiedniego leczenia i poprawy trawienia.

    Typowe objawy i wpływ na trawienie

    Objawy nietolerancji pokarmowej zwykle koncentrują się wokół przewodu pokarmowego: uporczywe wzdęcia, nieregularne wypróżnienia, skurcze brzucha oraz zwiększone oddawanie gazów. Mogą również pojawić się objawy ogólnoustrojowe, takie jak bóle głowy, zmęczenie i zmiany skórne. Przewlekłe objawy mogą prowadzić do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, zmian masy ciała oraz osłabienia funkcji bariery jelitowej. Z czasem nieleczone nietolerancje mogą przyczyniać się do dysbiozy — zaburzenia równowagi mikrobów jelitowych — co dodatkowo pogarsza problemy trawienne.

    Dlaczego właściwe rozróżnienie jest istotne

    Prawidłowe rozpoznanie, czy objawy są spowodowane nietolerancją pokarmową, alergią czy innym zaburzeniem przewodu pokarmowego, takim jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy celiakia, jest kluczowe. Strategie leczenia różnią się: alergie pokarmowe wymagają ścisłego unikania alergenu i planu awaryjnego na wypadek anafilaksji; nietolerancje pokarmowe często reagują na suplementację enzymów, modyfikację diety lub interwencje nakierowane na mikrobiom. Na przykład suplementy enzymu laktazy mogą złagodzić nietolerancję laktozy, a ukierunkowane podejścia dietetyczne, takie jak dieta niskowęglowodanowa FODMAP, mogą poprawić objawy związane z zaburzeniami wchłaniania węglowodanów.

    Występowanie i aspekty zdrowia publicznego

    Badania wskazują, że samoopisane nietolerancje pokarmowe są powszechne i rosnące, częściowo z powodu zwiększonej świadomości oraz zmian w diecie i stylu życia. Jednak samodiagnoza może prowadzić do niepotrzebnego unikania pokarmów i niedoborów żywieniowych. Równoważenie łagodzenia objawów z odpowiednim spożyciem składników odżywczych jest priorytetem zdrowia publicznego, a strategie oparte na dowodach naukowych są konieczne do zachowania zdrowia układu trawiennego i zapobiegania niedożywieniu.

    Kluczowe wskazówki do wczesnego rozpoznania

    Zrozumienie podstawowych różnic między nietolerancją a innymi zaburzeniami trawienia stanowi fundament do dalszego poznawania, jak mikrobiom jelitowy wpływa na te reakcje, a czasem je pośredniczy. Kolejne sekcje skupią się na mikrobach kształtujących trawienie, ich interakcjach z nietolerancjami pokarmowymi oraz strategiach przywracania równowagi dla długotrwałego zdrowia układu trawiennego.

    innerbuddies gut microbiome testing

    Układ mikrobiomu jelitowego: kluczowi gracze w zdrowiu układu trawiennego

    Mikrobiom jelitowy — złożony ekosystem bakterii, archeonów, wirusów i grzybów — odgrywa centralną rolę w trawieniu, metabolizmie, regulacji układu odpornościowego, a nawet nastroju. Bakterie jelitowe pomagają rozkładać błonnik pokarmowy, syntetyzować witaminy takie jak B12 i K, fermentować węglowodany do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) oraz utrzymywać integralność bariery jelitowej. Zrównoważony mikrobiom wspiera efektywne trawienie i minimalizuje niekorzystne reakcje na pokarmy, podczas gdy dysbioza może predysponować do lub pogarszać nietolerancje pokarmowe i inne zaburzenia trawienne.

    Główne funkcje mikroorganizmów związane z trawieniem

    Enzymatyczny rozkład: Wiele składników pokarmowych wymaga enzymów mikrobiologicznych do pełnego trawienia. Na przykład bakterie w okrężnicy fermentują niestrawne włókna do SCFA — octanu, propionianu i butyratu — które służą jako źródła energii dla kolonocytów oraz modulują stan zapalny.

    Detoksykacja i metabolizm: Mikroby jelitowe metabolizują kwasy żółciowe, polifenole i ksenobiotyki, wpływając na sposób przetwarzania składników odżywczych i leków przez organizm.

    Edukcja układu odpornościowego: Mikrobiom szkoli związane z jelitem tkanki limfoidalne (GALT), utrzymując tolerancję na antygeny obojętne, jednocześnie reagując na patogeny, co ma znaczenie dla odpornościowo zależnych reakcji na pokarmy.

    Kluczowe grupy bakterii i ich role

    Kilka rodzajów bakterii jest szczególnie istotnych dla zdrowia trawiennego:

    Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) i zdrowie jelit

    SCFA są produktami fermentacji mikrobiologicznej o głębokim wpływie na organizm gospodarza. Butyrat zasila komórki jelita grubego i wspiera integralność bariery; propionian wpływa na glukoneogenezę i sygnalizację sytości; octan uczestniczy w metabolizmie lipidów i cholesterolu na obwodzie. SCFA regulują również odpowiedzi immunologiczne i mogą zmniejszać wrażliwość na ból trzewny, łącząc metabolizm mikrobiomu bezpośrednio z objawami występującymi przy nietolerancjach pokarmowych i zespole jelita drażliwego (IBS).

    Odporność i stabilność mikrobiomu

    Odporne mikrobiomy przeciwstawiają się zaburzeniom (np. krótkim kuracjom antybiotykowym) i odzyskują różnorodność oraz funkcje. Czynnikami osłabiającymi odporność są powtarzające się podawanie antybiotyków, przewlekły stres, uboga w błonnik dieta oraz niektóre leki, jak inhibitory pompy protonowej. Utrzymywanie różnorodnej, bogatej w błonnik diety i minimalizacja niepotrzebnych leków pomagają zachować różnorodność mikrobiologiczną i optymalizują funkcjonowanie układu trawiennego.

    Biomarkery mikrobiologiczne zaburzeń trawiennych

    Badania zidentyfikowały mikrobiologiczne wzorce związane z IBS, przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO), zapalnymi chorobami jelit (IBD) oraz nietolerancjami pokarmowymi. Choć diagnostyka mikrobiomu wciąż się rozwija, pewne wzorce — takie jak zmniejszona liczba Faecalibacterium czy niska ilość Bifidobacterii — korelują z nasileniem objawów. Integracja wiedzy o mikrobiomach z oceną kliniczną pozwala na celowane interwencje dietetyczne i probiotyczne wspierające zdrowie układu trawiennego.

    Zrozumienie centralnej roli mikrobiomu w trawieniu wprowadza nas do kolejnej dyskusji: jak konkretne nietolerancje pokarmowe oddziałują z mikroorganizmami jelitowymi i jak ta interakcja kształtuje objawy oraz strategie powrotu do zdrowia.

    innerbuddies gut microbiome testing

    Gut Health Symptoms & Conditions: A Microbiome-Driven Guide to Wellness

    Jak nietolerancje pokarmowe współdziałają z mikrobiomem jelitowym

    Nietolerancje pokarmowe i mikrobiom jelitowy mają dwukierunkową relację. Z jednej strony nietolerancje wpływają na wybory żywieniowe, które przekształcają społeczności drobnoustrojów. Z drugiej strony, istniejący mikrobiom może decydować o tym, czy niektóre pokarmy są tolerowane, czy wywołują objawy. Zrozumienie tej dynamiki jest niezbędne dla spersonalizowanego zarządzania nietolerancją pokarmową i przywracania optymalnego trawienia.

    Mikrobiologiczne trawienie problematycznych pokarmów

    Niektóre bakterie posiadają enzymy, których ludzie nie mają. Na przykład określone mikroby mogą metabolizować laktozę, redukując objawy u osób z nietolerancją laktozy, jeśli te bakterie występują w odpowiedniej liczbie. Podobnie drobnoustroje jelitowe wpływają na fermentację FODMAP—krótkich łańcuchów węglowodanów, które mogą powodować wzdęcia i gazy. Mikrobiom bogaty w gatunki efektywnie fermentujące FODMAP do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) może produkować mniej gazów i dyskomfortu, lub przeciwnie, może produkować ich więcej w zależności od preferowanych szlaków metabolicznych.

    Dysbioza jako mediator nietolerancji

    Dysbioza—charakteryzująca się zmniejszoną różnorodnością, utratą pożytecznych mikroorganizmów i rozrostem oportunistów—może upośledzać trawienie i zwiększać wrażliwość na pokarmy. Przykłady to:

    Przepuszczalność jelitowa i aktywacja układu odpornościowego

    Uporczywe uszkodzenie bariery jelitowej—często określane jako zwiększona przepuszczalność jelit lub „przeciekające jelito”—pozwala produktom mikrobiologicznym oraz częściowo strawionym antygenom pokarmowym oddziaływać z układem odpornościowym. Ta interakcja może nasilać niskostopniowe zapalenie i zwiększać wrażliwość trzewną. Z czasem aktywacja odpornościowa może dodatkowo zmieniać mikrobiom, tworząc błędne koło podtrzymujące nietolerancję i dysfunkcję trawienną.

    Molekularna komunikacja: metabolity i sygnalizacja

    Metabolity mikrobiologiczne (SCFA, wtórne kwasy żółciowe, metabolity tryptofanu) oddziałują z receptorami gospodarza (GPR41/43, FXR, AhR), modulując motorykę, wydzielanie i ton odpornościowy. Na przykład zmiany w metabolizmie kwasów żółciowych przez mikroby mogą wpływać na trawienie tłuszczów i wywoływać biegunkę lub zaparcia. Metabolity pochodne tryptofanu wpływają na szlaki serotoninowe regulujące motorykę i wrażliwość jelit, łącząc aktywność mikrobiomu bezpośrednio z objawami nietolerancji pokarmowej.

    Studia przypadków: powszechne nietolerancje a powiązania z mikrobiomem

    Nietolerancja laktozy: W populacjach z trwałym niedoborem laktazy skład bakterii jelitowych determinuje nasilenie objawów. Niektóre bakterie produkują beta-galaktozydazę, która pomaga rozkładać laktozę, łagodząc objawy.

    Nietolerancja fruktozy: Gdy jelito cienkie nie jest w stanie efektywnie wchłonąć fruktozy, bakterie okrężnicy fermentują jej nadmiar, produkując gazy i efekty osmotyczne prowadzące do dyskomfortu. Mikrobiom przystosowany do diety wysokofruktozowej może modyfikować wyrażanie objawów.

    Nietolerancja histaminy: Niektóre mikroby jelitowe produkują lub rozkładają histaminę. Zaburzenie równowagi sprzyjające szczepom produkującym histaminę może przyczyniać się do ogólnoustrojowych objawów związanych z histaminą po spożyciu posiłków bogatych w histaminę.

    Implikacje dla zarządzania

    Ponieważ mikroby kształtują reakcje na pokarmy, strategie zarządzania nietolerancjami pokarmowymi powinny uwzględniać modulację mikrobiomu. Podejścia mogą obejmować:

    W kolejnej sekcji przeanalizujemy metody diagnostyczne oraz strategie oparte na dowodach, służące identyfikacji nietolerancji oraz dostosowaniu interwencji uwzględniających zarówno czynniki żywieniowe, jak i mikrobiologiczne przyczyniające się do dolegliwości trawiennych.

    innerbuddies gut microbiome testing

    Diagnoza, testowanie i spersonalizowane strategie żywieniowe

    Dokładna diagnoza jest fundamentem skutecznego leczenia nietolerancji pokarmowej oraz powiązanych problemów trawiennych. Testowanie i spersonalizowane strategie żywieniowe łączą ocenę kliniczną, badania laboratoryjne oraz świadome metody prób i błędów pod nadzorem specjalisty. Nowoczesne podejścia coraz częściej integrują dane dotyczące mikrobiomu jelitowego, aby ukierunkować precyzyjne interwencje.

    Ocena kliniczna i zbieranie wywiadu

    Dokładny wywiad kliniczny jest często najbardziej informatywnym pierwszym krokiem. Kluczowe elementy to czas występowania objawów w odniesieniu do posiłków, wzorce żywieniowe, historia przyjmowanych leków (zwłaszcza antybiotyków i inhibitorów pompy protonowej), przebyte podróże i infekcje oraz towarzyszące objawy ogólnoustrojowe. Prowadzenie dziennika jedzenia i objawów przez 2–6 tygodni pomaga zidentyfikować powtarzalne wyzwalacze i kształtuje dalsze kierunki diagnostyki.

    Typowe testy diagnostyczne

    Interpretacja badań mikrobiomu

    Sekwencjonowanie mikrobiomu (16S rRNA lub metagenomika) może ujawnić różnorodność i względną obfitość poszczególnych taksonów. Jednak interpretacja wymaga ostrożności: sam skład mikrobioty nie zawsze przewiduje objawy. Funkcjonalne odczyty — metabolomika i profile krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) — często mają większą wartość kliniczną. Łączenie informacji z mikrobiomu z wzorcami objawów oraz obiektywnymi testami dostarcza najbardziej użytecznych wskazówek.

    Spersonalizowana żywność: zasady i praktyka

    Spersonalizowana żywność dąży do dopasowania zaleceń dietetycznych w oparciu o indywidualne objawy, charakterystykę mikrobiomu, genetykę i styl życia. Zasady obejmują:

    Oparte na dowodach opcje terapeutyczne

    Typowe strategie zarządzania nietolerancją pokarmową i poprawy trawienia to:

    Rola opieki interdyscyplinarnej

    Optymalne rezultaty często osiąga się poprzez współpracę zespołu: gastroenterologów, dietetyków zarejestrowanych, specjalistów od mikrobiomu, a niekiedy psychologów zajmujących się strategią behawioralną ukierunkowaną na oś jelito-mózg. Czynniki stylu życia — sen, zarządzanie stresem i regularna aktywność fizyczna — uzupełniają interwencje dietetyczne i mikrobiologiczne poprzez wspieranie redukcji ogólnoustrojowego stanu zapalnego oraz różnorodności mikrobiomu.

    Następnie przełożymy wnioski diagnostyczne na praktyczne codzienne strategie poprawiające trawienie, zapobiegające nawrotom objawów oraz wspierające odporny, różnorodny mikrobiom jelitowy, który sprzyja zdrowiu układu trawiennego przez całe życie.

    innerbuddies gut microbiome testing

    Praktyczne kroki poprawiające zdrowie układu pokarmowego i radzenie sobie z nietolerancją pokarmową

    Skuteczne zarządzanie nietolerancją pokarmową opiera się na połączeniu opartej na dowodach strategii żywieniowych, ukierunkowanej suplementacji, zmian stylu życia oraz, w razie potrzeby, terapii mikrobiologicznych. Celem jest nie tylko złagodzenie objawów, ale również przywrócenie funkcji jelit i poprawa długoterminowego zdrowia układu pokarmowego.

    Krok 1: Strukturalna eliminacja i ponowne wprowadzanie

    Rozpocznij od wyraźnej, czasowo ograniczonej eliminacji podejrzanych alergenów (najczęściej nabiału, produktów z wysoką zawartością FODMAP lub pokarmów bogatych w histaminę) pod nadzorem dietetyka. Po ustabilizowaniu się objawów, stopniowo wprowadzaj produkty jeden po drugim, z kilkudniowymi odstępami, aby zidentyfikować tolerowane ilości i konkretne wyzwalacze. Takie podejście zapobiega niepotrzebnym długotrwałym ograniczeniom i sprzyja różnorodności diety, co korzystnie wpływa na mikrobiom.

    Krok 2: Wspieranie mikrobiomu poprzez dietę

    Uczyń dietę głównym narzędziem do odżywiania pożytecznych bakterii:

    Krok 3: Rozsądne stosowanie probiotyków i prebiotyków

    Probiotyki mogą być pomocne, jeśli dobierze się je odpowiednio do konkretnego schorzenia. Na przykład szczepy Bifidobacterium i Lactobacillus mają udokumentowane działanie zmniejszające wzdęcia i poprawiające konsystencję stolca w zespole jelita drażliwego (IBS) oraz w niektórych przypadkach nietolerancji pokarmowej. Prebiotyki odżywiają pożyteczne mikroby, ale mogą zwiększać ilość gazów, jeśli są wprowadzane zbyt szybko — warto zaczynać od niskich dawek i stopniowo je zwiększać.

    Krok 4: Leczenie SIBO i dysbiozy, jeśli występują

    Gdy badania wykryją SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) lub znaczną dysbiozę, konieczna jest ukierunkowana terapia. Leczenie może obejmować antybiotyki (np. rifaksyminę w przypadku głównie wodorowego SIBO), protokoły ziołowe o działaniu antybakteryjnym oraz plan po leczeniu, kładący nacisk na probiotyki, prokinetyki i strategię dietetyczną zapobiegającą nawrotom. Dla trwałego sukcesu niezbędne jest także skorygowanie czynników leżących u podstaw — takich jak zaburzenia motoryki, hipoklorhydria czy problemy strukturalne.

    Krok 5: Naprawa i ochrona funkcji bariery jelitowej

    Poprawa integralności bariery ogranicza aktywację układu odpornościowego oraz przewlekłość objawów. Strategie obejmują zapewnienie odpowiedniej podaży składników odżywczych wspierających zdrowie błony śluzowej (cynk, glutamina, kwasy tłuszczowe omega-3), redukcję czynników zapalnych (żywność przetworzona, alkohol) oraz stosowanie wybranych składników lub suplementów (np. kurkumina czy olej rybi) pod nadzorem specjalisty.

    Krok 6: Istotne zmiany stylu życia

    Czynniki stylu życia mają silny wpływ na mikrobiom i trawienie:

    Krok 7: Monitorowanie postępów i dostosowywanie

    Śledź zmiany objawów, modyfikacje diety i stosowane interwencje wraz z profesjonalistą zdrowotnym. Odpowiedź mikrobiomu zajmuje czas; znaczące zmiany w różnorodności i poprawa objawów pojawiają się często dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach. Do kierowania zmianami stosuj obiektywne miary — markery kałowe, wyniki testów oddechowych oraz badania laboratoryjne stanu odżywienia, zamiast polegać wyłącznie na subiektywnych obserwacjach.

    Nowe i przyszłe terapie

    Badania nad przeszczepem mikrobioty kałowej (FMT), probiotykami nowej generacji (konsorcja zdefiniowanych mikroorganizmów) oraz precyzyjną terapią bakteriofagową dają obiecujące wyniki w opornych przypadkach dysbiozy i ciężkich nietolerancji. Choć niektóre metody wykazują wczesny sukces, wymagają nadzoru specjalistycznego i pozostają obszarem aktywnych badań.

    Ostateczne uwagi dla trwałego zdrowia układu pokarmowego

    Skuteczne zarządzanie nietolerancją pokarmową to równowaga między kontrolą objawów a proaktywnym planem przywracania i utrzymywania zdrowego mikrobiomu jelitowego. Najlepsze efekty przynoszą spersonalizowane strategie łączące ukierunkowane badania, elastyczność dietetyczną, wsparcie mikrobiologiczne oraz konsekwentne nawyki stylu życia. Patrząc na nietolerancję pokarmową przez pryzmat mikrobiomu, pacjenci i specjaliści mogą wyjść poza samą supresję objawów i osiągnąć trwałą poprawę trawienia, statusu odżywienia oraz ogólnego samopoczucia.

    Praktyczna, zorientowana na pacjenta opieka — oparta na aktualnej wiedzy naukowej — umożliwia odzyskanie komfortu trawiennego i budowanie odpornego zdrowia jelit na dłuższą metę.

    Czytaj więcej: Nietolerancja pokarmowa i trawienie - Sekrety mikrobiomu jelitowego dla zdrowia układu trawiennego

    Areas where InnerBuddies gut microbiome testing can make a significant impact

    • Digestive Health

      Gut discomfort like bloating, constipation, gas, or diarrhea often stems from an imbalance in gut bacteria. InnerBuddies analyzes the composition and diversity of your gut microbiome, identifying specific imbalances such as low fiber-fermenting bacteria or an overgrowth of gas-producing microbes.

      By pinpointing the root causes of digestive issues, InnerBuddies provides personalized, evidence-based recommendations to support digestion. Whether through targeted diet changes, prebiotics, or probiotics, users can take actionable steps to restore harmony and improve GI comfort.

    • Immune Function

      Over 80% of the immune system resides in the gut, and a diverse microbiome plays a key role in training immune cells to respond appropriately. InnerBuddies helps users assess their microbiome’s ability to support immune balance and resilience.

      Low microbial diversity or the presence of inflammatory bacteria may indicate a weakened defense system. InnerBuddies delivers tailored suggestions—like anti-inflammatory foods or immune-supportive nutrients—to help build a stronger, more balanced immune response.

    • Mental Health & Mood (Gut-Brain Axis)

      Emerging research shows that your microbiome influences neurotransmitters like serotonin, dopamine, and GABA, directly affecting mood and stress levels. InnerBuddies evaluates gut-brain axis markers to explore how your microbes may be impacting your mental well-being.

      With insight into bacterial strains associated with anxiety, depression, or stress resilience, InnerBuddies can guide personalized strategies to help improve emotional balance—ranging from fiber-rich diets to psychobiotic supplements.

    • Weight Management & Metabolism

      Certain gut bacteria can extract more energy from food and influence fat storage, insulin sensitivity, and appetite hormones. InnerBuddies assesses metabolic markers in your microbiome profile to help reveal how your gut may be impacting your weight.

      With tailored advice on foods that support healthy metabolism—such as resistant starches or polyphenol-rich plants—InnerBuddies empowers users to make microbially informed decisions that complement their health goals and weight management strategies.

    • Skin Health

      Skin conditions like acne, eczema, and rosacea are increasingly linked to gut imbalances and systemic inflammation. InnerBuddies analyzes your microbiome to detect patterns that may contribute to inflammatory skin responses.

      By supporting gut barrier integrity and reducing pro-inflammatory microbes, the recommendations from InnerBuddies can help improve skin from the inside out—encouraging a clearer complexion and fewer flare-ups through gut-skin axis awareness.

    • Personalized Nutrition

      Not all foods are beneficial for every gut. InnerBuddies delivers customized nutrition insights based on your unique microbial profile—identifying foods that nourish beneficial bacteria and flagging those that may trigger dysbiosis.

      This personalized approach helps users move beyond one-size-fits-all diets and embrace gut-friendly nutrition strategies. Whether you’re optimizing for energy, digestion, or longevity, InnerBuddies transforms your microbiome data into actionable meal plans.

    Hear from our satisfied customers!

    • "I would like to let you know how excited I am. We had been on the diet for about two months (my husband eats with us). We felt better with it, but how much better was really only noticed during the Christmas vacations when we had received a large Christmas package and didn't stick to the diet for a while. Well that did give motivation again, because what a difference in gastrointestinal symptoms but also energy in both of us!"

      - Manon, age 29 -

    • "Super help!!! I was already well on my way, but now I know for sure what I should and should not eat, drink. I have been struggling with stomach and intestines for so long, hope I can get rid of it now."

      - Petra, age 68 -

    • "I have read your comprehensive report and advice. Many thanks for that and very informative. Presented in this way, I can certainly move forward with it. Therefore no new questions for now. I will gladly take your suggestions to heart. And good luck with your important work."

      - Dirk, age 73 -